Afrika’da bağımsızlığını ilk ilan eden ülke olan Gana bir çok bakımdan komşusu olan diğer Batı Afrika ülkelerinden daha iyi durumda. Ekonomisi, eğitimi, güvenliği ve demokrasisiyle Afrika’da örnek ülke olarak gösteriliyor ve birçok Batı ülkesi tarafından da destekleniyor. Buna karşın komşularından daha kötü durumda olduğu bazı şeyler de var. Örneğin son yirmi yıl içinde otuzdan fazla kişinin linç edilmesiyle son bulan “Biri penisimi çaldı!” vakaları. Ama önce şehri bir tanıyalım.
Gana’nın başkenti Akra üç milyonluk bir şehir. Deniz kıyısını saymazsak diğer Afrika şehirlerine göre oldukça temiz ve düzenli. Deniz kıyısıysa tam bir çöplük ve parası olanların olabildiğince uzağa taşındığı bir yer. Ocak ayında uğradığım Akra’da hava alabildiğine boğucu, sıcak ama rahatsızlık boyutunda değil; her şeyden önemlisi bu mevsimde kuzeyden gelen güçlü rüzgarların sürüklediği toz bulutları şehrin üzerini örtmüş durumda. Harmatan Rüzgarları Sahra Çölü’nden kaldırdıkları tozları, Gana’nın kuru mevsimi boyunca üzerine indiriyor. Gana’ya gelişim de Harmatan’ın, uçuş mesafesini düşürmesinden dolayı iki gün gecikti.
Akra’ya gelip de üç yeri görmeden geri gitmek olmaz: Birincisi Hollandalı, Portekiz ve İngiliz sömürgecileri gören Osu Kalesi; ikincisi şehir merkezindeki Gana’yı bağımsızlığına kavuşturan Kwame Nkrumah adına dikilen anıt; ve üçüncüsüyse Makola Pazarı. Makola Pazarı’nı en sona bırakmanızı tavsiye ederim çünkü ilginç görüntülerin oldukça fazla olduğu bu yerde daha fazla zaman harcamak isteyeceksiniz. Pazar’ın civarındaysa Afrika’dan tipik görüntüler art arda: trafik sıkışıklığı, dilenenler, yol kenarındaki açık hava lokantaları, motosikletler, Harmatan fırtınasının etkisiyle renk değiştirmiş kirli binalar, yol kenarında tamirciler… Türkiye’de beyaz eşya kampanyalarında toplanan eski buzdolapları ya da TV’lere ne olduğunu merak ediyorsanız söyleyeyim, eski Vestel’ler Gana’ya!… Bir sokak boyunca eski Vestel satan ikinci el eşya satıcıları…
Batı Afrika kültüründe büyücülüğün önemli bir yeri var. Örneğin Gana’nın yakınındaki Togo’da halkın yarısından çoğu, Benin’deyse beşte biri “Hangi dindensin?” sorusuna “Vudu!” (Karabüyü) olarak cevap vermektedirler. Togo’da kaza yerinde kan izleri kaldığında polisin görevlerinden biri bu kanın Karabüyü’de kullanılmasını engellemektir. Bundan dolayı kalan kan izleri yok olana dek benzinle yakılmaktadır. Her ne kadar Gana nüfusunun çoğunluğu sorulduğu zaman Hıristiyan ya da Müslüman olduklarını ifade etseler de geleneksel inanış biçimleri halen devam etmektedir.
“Penis çaldırma” olayları geleneksel inançların Gana toplumunda halen güçlü bir şekilde yaşadığının iyi bir göstergesidir. Genelde bu tür olaylar bir erkeğin birdenbire “Şu adam büyücü, penisimi çaldı” şeklinde ortaya çıkıp halkı galeyana getirmesiyle başlıyor ve büyücünün daha fazla zarar vermesini engellemek isteyen halkın onu yakması ya da döverek öldürmesiyle sona eriyor. Son zamanlarda polisin artık suçlamayı yapan kişiyi hemen tutuklamasıyla, bu olaylar Gana’da daha az görünür olmuştur. Otuz kişiden fazla insanın linç edilmesine yol açan “penis çalma” olaylarının polis kayıtlarında çalınan herhangi bir şeye rastlanmamıştır. Ama penisini çaldırdığını söyleyenleri ikna etmek hiç de o kadar kolay olmamıştır.
Son olarak siz sevgili okuyuculara diyeceğim odur ki Gana’ya yolunuz düşerse aman hırsızlara dikkat.
Başar Kurtbayram