Sarı Toprakların Bakır Renkli Kadınları, Hamer Kabilesi
İki yüz bini aşkın kabile insanına ev sahipliği yaptığı tahmin edilen Etiyopya Omo Vadisi dünyanın en çarpıcı kabilelerinin en doğal hallerini görebileceğiniz nadir bölgelerden. Omo Vadisi birçok ilkel kabilenin yaşadığı bir bölge. Bu kabilelerin her biri farklı bir inanca ve çarpıcı bir yaşam tarzına sahip. Afrika’nın gizemli topraklarına ve ilkel kültürlere olan merakımız, seyahat tutkumuzla birleşince rotamızı ister istemez Omo Vadisi’nde yaşayan kabilelere çeviriyoruz. Birçok ilkel kabilenin yaşamına yakından tanıklık ettiğimiz bu gezide beni en çok etkileyen Hamer Kabilesi oluyor. Hamerlar Omo Vadisinin en verimli topraklarından birinde yaşıyorlar ancak yarı göçebe yaşadıkları için, toprakla uğraşmıyorlar ve ihtiyaçlarını komşu kabilelerle beraber kurulan pazarlarda takas yoluyla karşılıyorlar.
Hamer kadınları bölgenin en şık kadınları olarak biliniyor. Keçi derisinden yapılma eteklerini renkli boncuklarla süslüyorlar, ayrıca Hamer kadınlarını kızıl ve kendilerine özgü modellerle şekillendirdikleri saçlarıyla da tanımak mümkün. Kırmızı kil, tereyağı ve su üçlüsünden elde ettikleri karışımla saçlarını renklendiren Hamer kadınları, vücutlarını genç tutmak için bu karışımı bedenlerine de sürüyorlar.
Diğer tüm kabilelerde olduğu gibi Hamerlar’da da önemli tüm olaylar bir seremoni eşliğinde gerçekleşiyor. Ağustos ayında gerçekleştirdiğim bu gezide ‘Ukuli Bula’ seremonisini izleme fırsatı bulduğum için kendimi oldukça şanslı hissediyorum. Bu tören yılda iki kez gerçekleştiği için denk gelip izlemek ve fotoğraflamak gerçekten büyük bir ayrıcalık. Ukuli Bula, Hamer erkeklerinin hayatlarında önemli bir dönüm noktası. Ergenlikten yetişkinliğine adım attığını, art arda sıralanmış 7-8 öküzün üzerinden atlayarak ve düşmeden 3 turu tamamlayarak kanıtlıyor Hamer erkeği. Bu aynı zamanda Hamer erkeği için evlilik yaşının geldiğini de gösteriyor.
Seremoni sırasında çok garip bulduğum bir kırbaçlama töreni izliyorum. Köyün farklı bölgelerinde ara ara çeşitli gruplar tarafından devam eden bu kırbaçlama töreninde; Hamer erkekleri eşlerini kırbaçlıyor ve bu sembolik bir kırbaçlama değil. Tabi ki önce bunu çok garipsiyorum, zaten sırtında kırbaç yaralarıyla Hamer kadınlarını görüp de garipsememek ya da onlar için üzülmemek elde değil. Ancak bu kırbaçlama seremonisini ne kadar garip karşılasam da, yargılamadan ve anlamaya çalışarak izlemeye devam ediyorum. Bu ilginç geleneğe tanıklık etmenin ilk şaşkınlığını üzerimden attıktan sonra fark ediyorum ki; kırbaçlamanın devam ettiği süre boyunca Hamer kadınları hiç seslerini çıkarmıyorlar, hatta o kadar sakinliklerini koruyorlar ki yüzlerinde bir acı ifadesi bile belirmiyor. Bu görüntüyle canlarının acımadığını düşünüp bir nebze de olsa kendimi rahatlatıyorum. Hamer kadınlarının kırbaç darbelerini sükûnetle karşılamalarının sebebinin eşlerine olan bağlılıklarını ve saygılarını göstermek olduğunu sonradan öğreniyorum. Ayrıca bu kırbaçlama seremonisi kadınlar tarafından, evlenmeden önce kocalarının kendileri için ödediği başlık parasının borcunu ödemek olarak da düşünülüyor. Zaten kabilede hemen hemen tüm kadınların sırtında kamçı izlerine rastlamak mümkün.
Neredeyse tüm Afrika kabilelerinin en çarpıcı özelliklerinden biri olan vücut boyama sanatı kırbaçlama seremonisinin hemen ardından kendini göstermeye başlıyor. Farklı renkte boyalarla yüzleri boyanan Hamer halkını izlerken; dikkatimi bir köşede duran ve etraftaki onca neşeye rağmen sürekli somurtan ve keyifsiz görünen bir çocuk çekiyor. Saçları diğer erkeklerden farklı kesilmiş bu çocuk, seremoninin neşeli havasından çok uzakta, kaygılı bakışlara sahip tek kişi. Yine sonradan öğreniyorum ki; artık bir erişkin olduğunu birazdan Hamer halkına kanıtlaması gereken o çocukmuş.
Yüz boyama seremonisinin ardından, Hamer kadınlarının dans seremonisi başlıyor. Oldukça şık giyinen Hamer kadınları, güneşte parlayan bakır renkli saçları, ellerine ve ayaklarına taktıkları metal bilezikleriyle, hepsi bir bütünü oluşturan küçük narin parçalarmış gibi şarkılar eşliğinde dans ediyorlar. Geniş bir alan etrafında çevrilmiş toprak evlerinin ortasındaki büyük meydanda ağaçlardan yapılmış bir çitin saatlerce döne döne dans etmeye devam ediyor Hamer Kadınları. Bizi çitin içine almıyorlar, sadece yakından fotoğraflayabiliyoruz. Gün batımına kadar devam eden dans seremonisinden sonra sıra artık Ukuli Bula’nın erişkinliğe geçip ‘Cherkali’ olmasına geliyor.
Gün batımına doğru asıl seremoni başlıyor. Sıralanmış 7-8 öküzün üzerinden atlayarak geçmesi gereken Ukuli Bula’nın, hiç düşmeden 3 kere öküzlerin üzerinden geçerek bu seremoniyi tamamlaması gerekiyor. Tam güneşin batma anında kalabalık bu kez Ukuli Bula’nın etrafında toplanıyor ve Ukuli Bula tüm kıyafetlerini çıkararak öküzlerin üzerinden atlamaya başlıyor. Bu tören Ukuli Bula için çok önemli çünkü eğer 3 turu tamamlayamaz ise yetişkinliğe geçişi bir sonraki döneme kalıyor. Ukuli Bula hızlı hızlı öküzlerin üzerinden atlayarak seremoniyi tamamlıyor ve artık evlilik çağına gelmiş bir erkek olduğunu halkına kanıtlamış oluyor. Öküzlerin üstünden atlama töreni de son bulduğunda hep beraber eğlenilmeye devam ediliyor.
Biz de seremoninin bitişinde kabile halkına veda ederek, yavaş yavaş otelimize dönüyoruz.
Gazella Turizm’in Faruk Akbaş eşliğinde gerçekleştirdiği Fotoğraf Turu’nun dönüş yolunda, gün içinde şahit olduğumuz görüntüleri ve belki de hayatımızın en ilginç anlarını oluşturan zamanları düşünürken, bir yandan böylesi nadir gerçekleşen bir törene denk gelmenin mutluluğuyla çektiğimiz karelere bakıyoruz, bir yandan da dünyanın en ilginç yerlerinden biri olan Omo Vadisi’ne tekrar gelebilmek için planlar yapıyoruz.
http://www.youtube.com/watch?v=TbAOaS3CmaU&list=UUn2sNEQqr4p1bgn6vTdKtQQ
Velit GAZEL